Oyun ve oyun türleri hakkında her şey

Oyun oynamak bazı insanlar için boş zamanı değerlendirmek ancak bazı insanlar, yani gamer'lar da hobi olmaktan çok meslek olarak görüyor. Peki nedir bu oyun? Oyun türleri nelerdir? Bugün her insanın zevkine ve isteklerine göre tasarlanmış oyun bulunuyor. Gerek bilgisayarda gerekse tablet ve akıllı telefonlarda sık sık karşımıza çıkan, neredeyse her gün en az bir kere girip eğlendiğimiz bu oyun nedir? Kurgusuna, oynanışına ve bakış açısına göre sınıflanmış oyun türleri nelerdir? Bu soruların cevabını sizin için kapsamlı bir rehber hazırlayarak cevapladık. Bu yazımızı okuduktan sonra oyun ve oyun türleri ile ilgili her şeyi öğrenmiş olacaksınız.

Oyun hakkında genel bilgi

Günümüzde oyun ekosistemi oldukça geniş. Başlangıçta Atari ve Nintendo gibi klasik oyun konsollarıyla insanların hayatına giren video oyunlar, daha sonra bilgisayarlar, PlayStation ve Xbox gibi modern oyun konsolları, akıllı telefon ve tabletlerle birlikte geniş bir yelpazede erişilebilir oldu. Şüphesiz bugün akıllı telefonlar sayesinde hemen her gün oyun oynuyoruz. Özellikle de Android işletim sistemi yaygın olduğu için Android oyun seçeneği çok fazla. Peki her gün gerçekleştirdiğimiz bir etkinlik olan oyun nedir? Oyun, genellikle eğlenceli zamanlar geçirmek için, belirli bir amaç olmadan ve bazen eğitim amacıyla gerçekleştirilen etkinlik olarak tanımlanabilir. Girişte de dediğimiz gibi, bazı insanlar oyunu boş zamanlarını değerlendirmek için oynarken, bazı insanlar meslek olarak seçer ve yarışmalarda boy gösterir, geçimini sağlayacak parayı oyun oynayarak kazanır. Oyunların hemen her insanın hayatında yeri olmasında önemli bir faktör var: Oyun türlerinin çeşitliliği. Bu çeşitlilik sayesinde herkese hitap eden bir oyun bulmak mümkün. Aşağıda, oyun türleri hakkında her şeyi açıkladık.

Oyun türleri

Hemen belirtelim, video oyun türü geliştiricilerin nitelemesine bağlı olarak ortaya çıktığı için sayısız oyun türü vardır. Bu nedenle bu yazımızda genel olarak herkesin bildiği ve en popüler olan oyun türleri hakkında bilgi verdik. Oyunlar genel itibariyle bakış açısına göre, oynanışa göre ve oyuncu sayısına göre sınıflandırılıyor. Sırasıyla bunları açıklamaya başlayalım:

Bakış açısına göre oyun türleri

FPS (First Person Shooter)

Bakış açısına göre en popüler oyun türü olan FPS, yani tam hali ile First Person Shooter, oyun karakterinin gözünden oynanan türdeki oyunları ifade ediyor. FPS oyunlar genelde karakterin elleri ve tuttuğu malzemeleri ekranda gösterir. Eğer FPS perspektifine sahip yarış oyunu oynuyorsanız, ekranda direksiyonu ve yolu görürsünüz; PUBG ya da Fortnite gibi bir aksiyon oyunu oynarken de karakterinizin elleri ve silahları görünür. Günümüzde birçok oyun bu bakış açısına sahip modları oyun severlere sunuyor. En popülerleri arasında PUBG, Call of Duty ve Asphalt serisi geliyor.

TPS (Third Person Shooter)

Tam hali Third Person Shooter olan TPS oyunlar, üçüncü şahıs gözünden oynanan oyun türleri için kullanılıyor. Bu oyunlarda ana karakter boydan ve arkadan görünür. Genellikle kamera açısı karakterin biraz üstünden görünür ve çevre görüşü daha geniştir. Bu sayede karakteri kontrol eden oyuncular etrafa daha hakim olur. Ayrıca, oyunu bir tık daha kolay oynamayı sağlayan TPS günümüzde birçok oyunda karşımıza çıkıyor. Tomb Raider serisi ile çıkış yapan TPS, Grand Theft Auto ve PUBG gibi oyunlarda da bulunuyor.

Platform

Platform, hem bakış açısı hem de oynanış tarzını ifade eden bir oyun türü. Platform oyunlar genellikle yandan ve oyun alanının önemli bir kısmını gösteren kamera açısına sahiptir, bunun yanında karakterlerin önünde geçmesi gereken engeller vardır. Super Mario ve The Prince of Persia serisi bu türün en popüler oyunları arasında bulunuyor.

Kurgusuna göre oyun türleri

Sandbox

Sandbox, oyuncuların özgürce hareket etmesine ve yaratıcılıklarını kullanmalarına izin veren oyun türü olarak biliniyor. Sandbox türü ile geliştirilmiş her oyun genellikle sınırı olmayan hareket alanına ve dolayısıyla bir açık dünya haritasına sahiptir. Bu haritada oyuncular istedikleri şekilde hareket ederek, yaratıcılıklarını gösterebilecekleri yapılar inşa edebilirler. Minecraft, Roblox ve Grand Theft Auto serisi Sandbox oyun türünün en bilinen örnekleridir.

MMO (Massively Multiplayer Online)

Türkçesi, devasa çok oyunculu çevrimiçi oyun olarak olan MMO oyun türü, özellikle internetin yaygınlaşması ile oyuncuların vazgeçilmezi olmuştur. İnternet üzerinden ve birden fazla oyuncunun birlikte oynadığı oyunlar genellikle bu oyun türü içerisine girmektedir. MMO tabanlı geliştirilen oyunlar genelde tek oyunculu olarak bir alıştırma bölümü oynar, daha sonra ise gerçek zamanlı olarak gerçek oyuncuların yer aldığı bölümlerde oynamaya başlar. Bu nedenle MMO oyunlarda strateji ve oyun kurgusunu doğru okumak oyuncular için önemlidir. Ayrıca MMO oyunlar genelde MMORPG, MMOFPS ve MMOTPS gibi belirli bir alt türü ile öne çıkar.

Battle Royale

PUBG sayesinde popüler olan Battle Royale oyun türü genelde savaş ve atış oyunlarında karşımıza çıkıyor. Battle Royale, genellikle oyuncuların hayatta kalmaya çalıştığı oyun türü olarak ifade edilebilir. Bu tür oyunlarda oyuncular olabildiğince az ekipmanla oyuna başlar ve oyunun ilerleyen bölümlerinde hayatta kalmak için çeşitli görevleri tamamlar ya da savaşır. Ayrıca, Battle Royale oyunların aynı zamanda bir MMO oyunu olduğunu belirtmemiz gerek. Son olarak, PUBG, Fortnite, Apex Legends ve CoD Mobile bu oyun türünün en popüler örnekleri.

MOBA (Multiplayer Online Battle Arena)

MOBA oyun türü, MMO oyun türünün bir alt dalı olarak bilinir. Türkçesi çok oyunculu çevrimiçi savaş arenası olan MOBA oyunlar genellikle takım halinde oynanan savaş kurgusuna sahiptir. Bu tarz oyunlar internet üzerinden oynandığı için gerçek zamanlı strateji kurgusu öne çıkmaktadır. Ayrıca, MOBA oyunlarında her karakter özel yeteneklerle donatılır. Espor etkinliklerinin yükselişe geçmesi ile beraber MOBA oyunların ön plana çıktığını belirtmek gerek. Takım halinde oyun yapısı, strateji odaklı oyun kurgusu MOBA oyunlarını oyun severler için cazip hale getirdi. League of Legends bilgisayar ve mobil sürümleri ile birlikte Starcraft MOBA türünün en popüler örnekleridir.

RTS (Real Time Strategy)

RTS oyun türü, oyun sırasında gerçek zamanlı olarak stratejinin belirlendiği oyunları kapsar. Bu tür oyunlar da internet üzerinden oynanır ve geliştireceğiniz strateji rakibe karşı üstünlük kurmanızı sağlar, dolayısıyla oyun kurgusunda stratejinin önemi büyüktür. Daha önce de belirttiğimiz gibi, bir oyun birden fazla türe sahip olabilir. Örneğin, Starcraft hem MOBA hem de RTS türlerine sahiptir.

RPG (Role Playing Game)

Türkçe karşılığı rol yapma oyunu olan RPG, oyun ekosistemi içerisinde çok büyük yere sahip bir oyun türü. RPG oyunlarında genelde oyuncular ana karakterin rolüne girerek oyunu oynar. Bu tür oyunların kurgusu ise dünyayı keşfetme, görev tamamlama, inşa yapma, savaşma, zanaat işleri ile uğraşma gibi görevler üzerine kurulur.

RPG oyunların temel mantığı, oyunu oynayan kişilerin ana karakter yerine düşünerek karar vermesidir. Bu yüzden de oyuncuların ana karakter yerine geçtiği varsayılır. RPG oyunlarında oyuncuların tercih ettikleri birçok şeyi yapma özgürlükleri bulunur. Karakterinizin yetenekleri, özellikleri, mistik güçleri dahil birçok şeyi tasarlayabilirsiniz. Ek olarak, RPG oyun türü kendi içerisinde sıklıkla FRP, yani Fantasy Role Play türünü de içermektedir.

TBS (Turn Based Strategy)

Türkçe anlamı sıra tabanlı strateji olan Turn Based Strategy (TBS) oyun türünde oyuncular sırayla hamle hakkına sahiptir. Oyundaki sıra mantığı nedeniyle her oyuncunun rakibini alt etmek için strateji geliştirmesi gerekir. Satranç oyunu bu türün en bilinen örneğidir.

IO

IO kısaltmasının oyun ekosisteminde belli bir anlamı yok. Ancak bazı insanlar IO kelimesinin, İngilizce'de Input ve Output kelimelerinin baş harflerinden bazı insanlar da Indian Ocean, yani Hint Okyanusu kelimesinden meydana oluştuğunu söylüyor. Bu tarzın ismini bir kenara bırakıp konuya oyun sistemleri açısından bakarsak, IO'yu tam bir oyun türü olarak değerlendirmek mümkün değil, ancak Android oyunlar arasında milyonlarca tutkunu olduğu için listemize aldık. Kısaca bahsetmek gerekirse, IO oyunlar, genelde tarayıcı tabanlı, çok oyunculu (multiplayer), zayıf ve detaylı olmayan grafik işlemesine sahip, oynaması ve kurgusu oldukça basit olan oyunlardır. IO oyunlar kullanıcılar arasında çok popüler, çünkü IO tarzında oyunların basit yapısı, oyunu oynamak için gayet iyi bir seçenek haline getiriyor. Bunu, bir nevi IO oyunların boş zamanları değerlendirmek için en iyi seçenek olarak düşünebilirsiniz.

J-RPG (Japanese Role Playing Game)

RPG türüne bağlı olarak gelişen J-RPG oyunlar adından da anlaşılabileceği gibi Japon tarzına sahip RPG oyunları kapsamaktadır. RPG oyunlar Japonya'da popüler olduğunda geliştiriciler Japon kültürünün mistik dokusunu oyunlara dahil ettiler. Bu durum da zaman içerisinde J-RPG oyun türünün doğmasını sağladı. Kısaca ifade etmek gerekirse, J-RPG oyunlar genellikle Japon tarzı esintilere sahip oyunları ifade etmek için kullanılmaktadır.

H&S (Hack and Slash)

Oyun ekosisteminin en popüler türlerinden bir diğeri H&S, yani hack and slash oyunlarıdır. RPG oyunlardan evrilerek gelişen H&S oyunları hikayeden çok oyunun aksiyon tarzını öne çıkarır. Başka bir ifadeyle, Hack and Slash oyunlar, RPG türüne göre daha az hikayeye ancak daha çok aksiyona sahiptir. Bu türde olan oyunlar genellikle karakterin üstüne akın akın gelen düşman birimlerinden ve bölüm sonu canavarlarını içerir. Tahmin edebileceğiniz gibi bu tür oyunlarda düşman birimleri çok kolay yok olur, ancak bölüm sayısının fazla olması sayesinde oldukça geniş bir içeriği oyunculara sunmayı başarırlar. Önüne geleni yok etmek isteyen ve kırıp dökmeyi seven oyuncular için birebirdir.

SH (Horror Survival)

Korku ve hayatta kalma tarzını bir araya getiren oyun türüdür. SH oyunlarında hikaye genellikle sırlarla dolu bir mekanda geçer ve oyuncu bu mekanda hayatta kalmak için deneme yanılma yoluyla tercihler yaparak ilerlemektedir.

Puzzle

Video oyun türleri arasında popüler olan bir başka tür puzzle'dır. Bu oyun türü tahmin edebileceğiniz gibi bulmaca tabanlıdır ve oynayış sırasında size verilen öğeleri kullanarak parçalardan bütün elde etmeye ulaşırsınız.

Open World (Açık Dünya)

Open world, Sandbox oyun türü ile aynı anlamda da kullanılan bir türdür. Open world oyunlarında sonsuz bir sanal dünya veya oyun haritası bulunur. Oyuncular bu sonsuz ortamı keşfederek görev tamamlama, building (inşa) veya mining (madencilik) yaparak ilerlemekedir. Açık dünya oyunlarının en bilinen oyunları, Grand Theft Auto serisi ve tabii ki sanal dünya kurgusu ile bildiğimiz Minecraft ve Minecraft Pocket Edition oyunlarıdır.

Oyuncunun sayısı ve konumuna göre oyun türleri

PvP (Player versus Player)

Türkçe anlamı ile oyuncuya karşı oyuncu olan Player versus Player (PvP), gerçek oyuncuların karşı karşıya oynadığı oyunlar için kullanılmaktadır. Bu tür oyunlarda bir oyuncu genellikle yapay zekaya karşı değil, gerçek bir insana karşı mücadele eder. Ancak bazı durumlarda da yapay zeka bir insan gibi davranır ve oyuncunun karşısına çıkabilir. Bu durumu özellikle PUBG Mobile gibi savaş oyunlarında 'bot' diye tabir ettiğimiz karakterlerle açıklayabiliriz.

PvE (Player versus Environment)

Oyuncuya karşı çevre anlamına gelen PvE oyunlar, oyuncuların hem yapay zeka hem de gerçek oyunculara karşı mücadele ettiği kurguya dayalı olarak tasarlanmıştır. Bu tür oyunlarda, kontrol edilen karaktere karşı yapay zeka kontrolündeki birimler ve gerçek oyuncular karşı karşıya gelir. Gerçek oyuncular genellikle MMO tabanlı oyunlarda olur, ancak bu türün yaygınlaşması ile beraber PvE oyunlara yapay zeka kontrollü birçok birim eklendi. Bu neden bu türün de oldukça yaygınlaştığını söyleyebiliriz.

Single Player

Oyuncunun tek başına tüm oyunu oynadığı ve görevleri yerine getirdiği oyun türüdür. Özellikle internetsiz oynanan oyunlar, eşleştirme ve puzzle gibi bulmaca tabanlı oyunların bir çoğu tek oyunculu, yani single player türünün bir örneği olmaktadır.

Multiplayer

Birden fazla oyuncunun yer aldığı oyun türüne verilen isimdir. Multiplayer oyunlar, gerçek insanların birlikte veya karşı karşıya oynadığı oyunların hepsini kapsamaktadır. Buna ek olarak, PvP, PvE, MMO ve MOBA gibi oyun türlerinin hepsi aynı zamanda multiplayer oyun olmaktadır. Bunun dışında, bazı oyunlar klan ve takım kurma gibi sistemler sayesine birebir arkadaşlarınızla oynamanıza da imkan vermektedir.

BONUS: Oyun mekaniği nedir?

Oyun mekaniği, video tabanlı oyunlarda oyunun nasıl oynanacağını belirleyen kuralların tümüne verilen isimdir. Temel olarak oyun içerisinde oyuncuların gerçekleştirmesine izin verilen eylemler oyun mekaniği ile belirlenir. Örnek vermek gerekirse, bir dövüş oyununda karakterinizin ne kadar yükseğe zıplayacağı, futbol oyununda futbolcuların koşu hızları, kamyon sürme oyununda kamyonu sürerken direksiyonun verdiği tepki tamamen oyun mekaniği ile belirlenmektedir.

Bir oyun geliştirilirken, oyunun genel konsepti oluşturulduktan sonra mekaniği, yani oyunun temel hareket kuralları belirlenir.  Bu mekanik kuralları oyun oynayan hemen herkes görmüştür aslında, bazı oyunlar kolay, orta ve zor şeklinde sınıflandırma içerir. İşte bu sınıflardaki kurallar, oyunun mekaniğini ifade etmektedir. Eğer mekanikleri kolay belirlerseniz, oyun kolay oynanır, ancak zor belirlerseniz, oyuncular oyunu oynarken zorlanacaktır.